Yapılan ekonometrik analiz sonuçlarına göre enerji kullanımındaki artışın yenilenebilir enerji talebinde artışa neden olduğu, bu artışla beraber yenilenebilir enerji üretimindeki artışın, gayrisafi yurtiçi hasıla üzerindeki etkisinin mevcut olduğuna ilişkin kanıtlara rastlanılmamıştır. Bu durumun başlıca nedenleri arasında:
Yenilenebilir enerjinin yeterli ölçüde etkin bir şekilde kullanılamaması
Yenilenebilir enerji sistemlerininin yurtiçi kaynaklı olmayıp, ithalata bağlı olması
Yenilebilir enerjiyleilgili izlenmesi gereken politikaların yanlış veya yetersiz oluşu Enerji verimliliğinin yeterince uygulanamaması
Kamudakurumlararasıkoordinasyonproblemiveözel sektör için yeterli destek ve teşvik mekanizmalarınınuygulanamamasıSektörde oluşan bilgi kirliliği ile birlikte konu ile ilgili uzman kişilerin eksikliği ve uzman kişilerin yetiştirilmesi ile ilgili gerekli tedbirlerin alınmaması şeklindegösterilebilir.Yenilenebilir enerji üretiminin gayrisafi yurtiçi hasıla üzerindeki etkisinin yeterince anlamlıve pozitif olması adına çözüm önerileri düşünülmüştür. Yenilenebilir enerji politikalarının yerine getirilmesi durumunda yenilenebilir enerji üretiminin gayrisafi yurtiçi hasıla üzerinde ciddi bir etki oluşturacağı,elde edilen sonuçlar neticesinde bu pozitif etkiyi sağlamak adına yerine getirilmesi çözüm önerileri ve politikalar olduğu belirtilmiştir.Dünya genelinde elektrik üretimini destekleyen tarifeler yoluyla mali teşviklerin bulunduğu bilinmektedir. Ayrıca şirketlerin elektrik üretim portföyünde yenilenebilir enerji kaynaklarına zorunlu pay vermesini sağlayan düzenlemeler yer almaktadır(Üstün, 2016).
Avrupa ve diğer kuruluşlarla ilişkili yenilenebilir enerji yasalarıgeliştirilerek, bu bağlamda düzenlenmeli, ulusal ve küresel hedeflere paralel enerji yatırımlar sağlanmalıdır.Bu hedeflerin istihdamı arttıracak yönde yapılması, yenilenebilir enerjinin yaygınlaşması için elverişli bir pazar ağının oluşturulup gerekli yatırımcı teşviklerinin arttırılmasına yönelik stratejilerin geliştirilmesinin sağlanması, kamu yapılarının enerji açığının kapatılması, yenilenebilir enerjiyleyapılması sağlanmalı ve enerji verimliliği uygulamalarına önem verilmelidir.Her şeyden önce hazırlanacak ve uygulanacak politikalarda birlik sağlanmalı, sorunların tek elden çözüldüğü, planlamaların merkezi yapıldığı resmi bir yapı oluşturulmalıdır.
Elektrik üretiminde ihtiyaç duyulan yıllık kapasite büyüklüğünün, eldeki kaynakların ve gelecek yıllarda işletmeye girmesi gereken enerji üretim tesislerinin çalışmaya başlayacağı tarihlerin belirlendiği planlar hazırlanarak yatırımların gerçekleştirilmesi gereklidir. Çünkü elektrik üretildiği zaman tüketilmesi gereken bir üründür. Fazla üretim yapılması milli kaynakların boşa kullanılmasına neden olduğu gibi az üretimi de enerji sıkıntılarına neden olacaktır. Yenilenebilir enerji uygulamaları ülkelerde değişiklikler göstermektedir. Bir ülkede başarılı olan bir uygulama başka bir ülkede başarı gösteremeyebilir. Bu nedenle Türkiye kendine özgü yenilenebilir enerji politikasını oluşturmalıdır(Kılıç, 2012:s.135).
Türkiye’nin yenilenebilir enerji alanında dünya pazarında yerini alması adına, devlet desteğinin arttırlarak,yenilenebilir enerji alanlarında güçlü olduğu bölümlere bu desteği kanalize etmesi ve Ar&Ge çalışmalarını bu doğrultudayoğunlaştırması sonucunda önemli adımlar kat edileceği tahmin edilmektedir.
Türkiye’de tarifelerle yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilecek elektriğe $ bazlı ve uzun vadede alım garantisi sağlanarak,yenilenebilir enerji üretimi yatırımekipmanları Türkiye menşeli ise, özel tarife arttırılarak uygulanmaktadır. Böylelikle yerel piyasadaTL bazlı elektrik fiyatlarının düştüğü, USD/TL kurunun arttığı, tarife bazlı teşviğinçok daha cazip hale geldiği, uzun süredirplanlama aşamasında bekleyen bazı yatırımlar gerçekleştiği öngörülmüştür(Üstün, 2016).
Gelişmiş ülkelerde teşviklerin çok yönlüve farklı kitleleri hitap eden uygulamalar olduğu, Avrupa’da uzun vadeli ve düşük maliyetli krediler vbteşviklerolduğu bilinmektedir.Yenilenebilir enerji yatırımlarının yüksek oranda yaşandığı Çin’de ise taşıtlara uygulanan vergiler,katma değer, kurumlar vbvergilerde indirim sağlanması yoluylamali teşvikler sağlanmaktadır. Yatırımların finansmanının doğrudan veya dolaylı olarak kamu kaynaklarından sağlanabildiği, enerji verimliliğini destekleyen yatırım ve projelerindevlet katkısıyla desteklendiği söylenebilir.
Elektrik Piyasası Kanunu’na göre ödenmesi gereken bazı harç ve ücretlerinyenilenebilir enerji için indirimli olarak uygulandığı, bazı küçük ölçekli enerji yatırımlarına destek verildiği, Türkiye’de bunun dışındavergi teşvik rejimi içerisinde yenilebilir enerjiye imtiyaz tanınmadığı, yatırım malının tedarik edilmesi esnasındaKDV, gümrük vergisi vbgenel teşvik uygulamalarından yararlanılabildiği öngörülmüştür(Üstün, 2016).
Vergi teşviklerinde sektöre özgü yeterli düzenlemelerin olmadığı,kurumlar vergisi indirimi gibi özel bir teşvik verilse bile bu teşvikler ileride elde edilecek kârınvergilemesine ilişkin olduğu için yine de yatırım kararlarını belirleyecek derecede etkili olmadığı belirtilmiştir. Yenilenebilir enerji yatırımı harcamaları üzerinden bir vergi kredisine (taxcredit) hak kazanılması ve bununsadece kurumlar vergisi değil tüm vergilere ve kamu borçlarına mahsuben kullanma imkanı verilmesi yatırım modellerini daha olumlu etkileyebilir.
Türkiye’nin enerji üretim portföyüne göre yenilenebilir enerjinin yatırım oranının önemli ölçüde artırılması, büyük ölçekli yatırımların finanse edilebilmesi için kolaylaştırıcı düzenlemeler üzerinde çalışılmalıdır.Uygulanan $ bazlı tarifenin sürekliliği, ne gibi şartlarda artış veya azalma yaşayacağıylailgili kamu idaresiyle yatırımcılar arasında ihtiyaç duyulan yaptırımlarla birlikte yatırımcılar üzerindeki belirsizliğin önleneceği öngörülmektedir.
Yenilenebilir enerji yatırımlarının yerleşim yerlerinden uzak ve dağınık tesis edilmesi sonucu,ana dağıtım hattına bağlanmasıyla ilgili teknik ve mali konular önemli sorun teşkil etmekte, elektrik üretim, dağıtım ve iletim şirketleri arasında gereken koordinasyonun sağlanması, teknik bağlantı altyapısıyla ilgiliiyileştirici maliyetlerin kamu ve özel sektör arasında uygun paylaşımıylasağlanan bir düzenlemeyle,bu sorunun ortadan kaldırabileceği öngörülmüştür.Türkiye’nin enerji üretim portföyünde yenilenebilir enerji yatırımların payını daha verimli olarak artırmak için kamu idaresi eliylebüyük ölçekli yatırımlar hayata geçirilerek,sonra tamamen veya kısmen özelleştirme yoluylaözel sektöre devredilmesi alternatif bir model olarak değerlendirilebilir.
Küçük ölçekli daha verimsiz özel sektör yatırımlarının teşviğine aktarılarak kaynak daha verimli olarak kullanılabilir.Enerji verimliliğini arz ve tüketim alanlarında geliştirmeye yönelik önlemler alınmalıdır. Gerekli makro düzenlemeler yapılmalı, teknoloji değerlendirme teknikleri faaliyetesokulmalı ve kamunun satın alma politikaları dikkate alınmaldır. Enerji verimliliğine yönelik ekipman standardları ile bina-yapı standardları denetim altına alınmalıdır. Yüksek miktarda enerji tüketen sanayi tesislerinde tüketimin periyodik olarak beyanı, izlenmesi ve birim üretim başına kullanılan enerji miktarıazaltılabilir(TMMOB, 2003).
Günümüz politikalarının merkezinde yer alan petrol ve doğal gazın yerini bir an önce yenilenebilir enerji kaynakları almalıdır(Kılıç, 2012:s.135).
Enerjinin üretiminden son kullanımına kadar verimliliğin yükseltilmesi, enerji yoğunluğunun azaltılmasıoldukça önemlidir.; Enerji kaynakları açısından ithalat bağımlılığını, enerji üretim maliyetlerini, dolayısı ile sanayi üretim maliyetlerini,enerji kaynakları çevre sorunlarını azaltmak adınafayda sağlayabilir (TMMOB, 2003).
Yenilenebilir enerji kaynaklarıylailgili faaliyet gösteren kuruluşlar, yatırımcılar, üniversiteler, bilimsel araştırma merkezleri, uzmanlar arasında işbirliğinin artırılmasına yönelik çalışmalar yapılmalı, yenilenebilir teknoloji alanındaki yeniliklerin yakından takip edilip geliştirilmesi için Ar-Ge çalışmaları teşvik edilmeli; bu amaçla, kamu ve özel kuruluşlar ile üniversitelerce yürütülmekte olan çalışmaların desteklenmesi gerekmektedir.Yenilenebilir enerji teknolojileri alanında çalışacak mühendis veteknik elemanların yetiştirilmesi için, üniversitelerde genel yenilenebilir enerji mühendislik bölümleri, özel olarak güneş, rüzgâr, jeotermal mühendislikleri gibi bölümler, meslek liselerinde yenilenebilir enerji bölümlerinin açılması gerekmektedir.
Özellikle yeni gelişen bir sektör olan güneş ve rüzgâr enerji santrallerinde kullanılacak teknolojik malzemelerin mutlaka yerli sermaye ile üretiminin gerçekleştirilmesi gerekir. Böylece dışa bağımlılık azalabilir.
Güneş enerjisi teknolojileri kullanımı arttırılarak, ürün fiyatlarınındüşmesi sağlanabilir.Yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilen elektriğin ulusal şebekeye bağlanma ve sistem dengesi konusundaki sorunlarınçözülmesi gerekmektedir. Yenilenebilir enerji sistemlerinin üretilmesinde kullanılan malzemelerin fiyatlarının düşük tutulması, bu ürünlerden alınan vergi oranlarının düşürülmesi gerekmektedir(Kılıç, 2012:s.136).
EİE İdaresi araştırmalarınagöre; Türkiye enerji tüketim sektöründe yıllık ortalama %30 tasarruf (parasal karşılığı 3 milyar $) potansiyeli olduğu öngörülmüştür.Bu bağlamdatesislerde enerji verimliliğini yükseltecek rehabilitasyon yatırımları yapılabilir, verimliliği yüksek yeni teknolojileregeçilmesi teşvik edilebilir, enerji verimliliği ve tasarrufu konusundaki çabalar arz ve tüketim tarafındaki tüm alanları kapsayacak şekilde düşünülebilir(TMMOB, 2003)
Kyoto Protokolü gereği karbon emisyonlarının düşürülmesi gerekmektedir. Yenilenebilir enerji üreticilerine bu konuda teşvikler verilebilir. Ayrıca yatırımcıların karbon emisyonu satışı yapabilmeleri için karbon piyasası oluşturulması ve ek gelir sağlamaları açısından faydalı olacaktır(Kılıç, 2012:s.136).
KHES’lerle ilgili teşviğin sağlanarak yerli teknolojinin desteklenmesi, KHES projelerin gerçekleştirilmesine katkı sağlayacaktır. Yerli elektromekanik teknolojinin, dünyada yaşanan teknolojik gelişmelerle desteklenmesi, üretilecek yeni ürünlerin dışarıya satılması ülke ekonomisi ve yeni iş alanları oluşumuna katkı sağlayacaktır(Kılıç, 2012:s.137).Türkiye'nin 2023 yılıhedefleri doğrultusunda, önemli, temiz ve yenilenebilir enerji kaynağı olan KHES yapımına destek verilmesi, teşvik edilmesi yararlı olacaktır
Bölge halkının su kullanımısorunuyaşamaması adına, su kullanım haklarının tamamen özel şirketlerin yönetimine verilmemesi gibi dikkat edilmesi gereken hususlar bulunmaktadır.KHES projeleri yapılırken tüm canlıların, insanların ve doğal çevrenin korunmasına önem verilmesi gerekmektedir. HES’lerin çevreye zararlı yapılar haline gelmelerinin önlenmesi için havza yönetimi esas alınarak tüm HES projelerinden ÇED raporları istenmeli ve bu raporlar ciddiyetle değerlendirilmelidir.
Kırsal alanlarda pişirme ve sıcak su elde etmek amacıylagüneş ocaklarının yaygınlaştırılmasına yönelikçalışmalar yapılmalı,elektrik üretimi ve su ısıtma işini aynı anda gerçekleştiren sistemler teşvik edilmeli ve uygun kredilerin verilerekgüneş enerjisinin kullanımı arttırılmalıdır.
Hamit Can / Namık Kemal Üniversitesi
0 comments:
Yorum Gönder