Enerjide dışa bağımlılık özellikle enerji ihtiyacı-nın büyük kısmını dışarıdan ithal eden ülkeler açısından bir handikap oluşturmaktadır.
Bu ba-kımdan yenilenebilir enerji ülkelerin enerji ihti-yaçlarını kendi kendilerine karşılamalarında son derece önemli bir role sahiptir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Türkiye’nin 2016 yılında gerçekleşen enerji ithalatı bir önce-ki yıla oranla yaklaşık yüzde 30 azalarak 27 mil-yar 155 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam 2012 yılından itibaren sürekli azalan bir eğilim göstermektedir. Başta petrol fiyatlarında yaşanan düşüş ile birlikte Türkiye’nin enerji tica-retinde merkez ülke olma noktasındaki hamleleri ve elindeki yerli ve yenilenebilir kaynakları daha etkin ve verimli bir şekilde kullanması bu duru-mun sebepleri arasında sayılabilir.
Türkiye’nin önümüzdeki dönemlerde petrol ve doğalgaz ara-ma projelerini hızlandırması, kömür ve kaya gazı arama çalışmalarına önem vermesi ve yenilenebi-lir enerji potansiyellerini bir an önce ekonomiye kazandırması gerekmektedir. Türkiye gibi enerjisinin yaklaşık olarak yüz-de 70’ini dışarıdan ithal eden bir ülkenin enerji kaynaklarını çeşitlendirmesi oldukça önemlidir.
Ayrıca sürdürülebilir enerji kullanımı açısından halihazırdaki kaynakların verimli bir şekilde tü-ketilmesi gerekmektedir. Bu noktada yerli ve te-miz enerji üretimi açısından yenilenebilir enerji oldukça önemli bir rol üstlenmektedir. Bu konu-larda başta Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) olmak üzere çeşitli kurum ve kuruluşlar gerek kanuni gerekse teşvik mekanizmaları açıla-rından yoğun çalışmalar yapmaktadır.
Türkiye’nin enerji politikası şeffaflık, güve-nilirlik, iş birliği, etkinlik, koordinasyon, yeni-likçilik ve liderlik prensipleri çerçevesinde oluş-maktadır. Bu bağlamda Türkiye geleceğe yönelik enerji politika ve projelerini gerçekçi, güvenilir ve sağlam temellere oturtmak zorundadır. Ye-nilenebilir enerjinin uzun vadede Türkiye’nin enerji politikasında oynayacağı hassas rol göz önüne alındığında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:
• Yenilenebilir enerji sektörünün uluslararası kural ve düzenlemeler çerçevesinde dizayn edilmesine özen gösterilmelidir. Dünyanın küresel bir köy olduğu günümüzde yenile-nebilir enerji sektöründeki değişimlere ayak uydurmak adına bu alanlarda ilerleme kaydetmiş Çin, Almanya ve Danimarka gibi ülkelerdeki yasal düzenlemeleri ve ge-lişmeleri takip ederek Türkiye’ye uygun olan kanunları uyarlamakta fayda vardır.
• Özellikle yenilenebilir enerji sabit fiyat ga-rantisi kapsamındaki fiyatlandırmaların daha yukarı seviyelere çekilmesi gerekmek-tedir. Birçok Avrupa ve Kuzey Akdeniz ül-kesine göre Türkiye’deki fiyatlandırma se-viyesi aşağılardadır. Yatırımcıların teşvik edilmesi ve yenilenebilir enerjinin fosil ya-kıtlarla rekabet edebilmesi adına hüküme-tin sabit fiyatları artırması gerekebilir.
• Yenilenebilir enerji yatırımları açısından yüksek kaynak potansiyeline sahip olan Türkiye, bu potansiyeli değerlendirmek için çeşitli altyapı ve üstyapı çalışmalarına önem vermelidir. Mevcut teşvik sistemi ve hukuki yapı çerçevesinde var olan düzenlemelerin genişletilerek devam ettirilmesi gerekmekte-dir. Bu sayede yatırım seviyesinde ciddi ar-tışlar görülebilecektir. Aynı zamanda top-lam enerji tüketimindeki kullanım oranları-nı artırmak adına yenilenebilir enerjiden faydalanma teşvik edilmelidir. Altyapısı uy-gun yerlerde yenilenebilir enerji kullanımı zorunlu hale getirilerek yaygınlaştırılabilir.
• Türkiye yenilenebilir enerji yatırımlarında yabancı teknolojiye ihtiyaç duymaktadır ve bu tarz yatırımlar maliyet açısından olduk-ça fazla yük getirmektedir. Bunun önüne geçebilmek adına yenilenebilir enerji ala-nında kullanılan teknik ekipmanların yerli üretimleri teşvik edilmeli ve bizzat devlet tarafından desteklenmelidir. Bu doğrultu-da özellikle rüzgar tribünleri ve güneş pa-nelleri gibi yenilenebilir enerji donanımla-rının yerli üretimleri kullanılmalıdır.
• Yenilenebilir enerji alanında yatırım yapan kuruluşların bu yatırımlarını devam ettire-bilmesi adına öngörülebilir kamu politika-ları ve siyasi istikrar gerekmektedir. Siyasi ve ekonomik istikrarın olmadığı dönemler-de yatırımların durması kaçınılmazdır. Ye-nilenebilir enerji gibi hassas sektörlerde ya-tırımlarının devam edebilmesi ve yatırımcı-nın gelecek beklentilerini daha net olarak belirleyebilmesi adına siyasi ve ekonomik istikrar ortamı son derece önemlidir.
• Yenilenebilir enerji sektöründe yaşanan bürokratik engellerin giderilmesi gerek-mektedir. Bu doğrultuda yatırımcıların lisanslama işlemleri, plan, proje ve yatırım faaliyetleri açısından başvuru yapılacak kurum sayısının en aza indirilmesine ihti-yaç vardır.
• Sektörde yaşanan kalifiye iş gücü sorunu-nun çözümüne yönelik düzenlemeler ve eğitimler artırılmalıdır. Üniversiteler ve ye-nilenebilir enerji sektöründeki kuruluşlar arasında iş birliği yapılarak ilgili alanlarda belirlenen eksiklikler giderilmeli ve piyasa-nın ihtiyaçlarına yönelik eğitimler verilme-lidir. Yine üniversitelerin lisans ve lisansüs-tü programlarında bulunan yenilenebilir enerji ile ilgili derslerin sayısı artırılmalıdır.
• Yenilenebilir kaynaklardan üretilen enerji-nin iletimi ve depolanması hususlarındaki sorunlar giderilmelidir. Yenilenebilir enerji-yi üretmek kadar onu iletmek ve depola-mak da zahmetli ve maliyetli bir iştir. Özel-likle rüzgar ve güneş enerjisi üretim alanları yerleşim bölgelerine nispeten uzak alanlar-da kurulmaktadır. Buralarda üretilen ener-jinin ihtiyaç doğrultusundaki kısmının yer-leşim yerlerine ulaştırılması ve geri kalan kısmının da depolanması adına doldurula-bilir pil ve son yıllarda gündeme gelen mo-bil elektrik (elektrikli araçlar için) gibi tek-nolojiler dikkatle incelenmelidir. Spesifik olarak ABD, Almanya ve Japonya’nın bu alanlara ciddi yatırımlar yaptıkları ve bu teknolojileri geliştirdikleri görülmektedir.
• Türkiye’nin enerjide dışa bağımlılığını azaltması adına yenilenebilir enerji sektö-ründeki verimlilik artırılmalı ve yenilene-bilir enerji kaynaklarının diğer enerji kay-nakları ile finansal açıdan rekabet edebil-mesi sağlanmalıdır. Yenilenebilir enerji sis-temlerinin kuruluş ve enerji üretim mali-yetlerinin fosil yakıtlara oranla yüksek ol-masının önüne geçebilmek adına bu alanda yapılan projelere devlet tarafından daha fazla finansal destek sağlanmalıdır.
• Yenilenebilir enerji yatırımları çevre etkile-ri hesaba katılacak şekilde gerçekleştirilme-lidir. Yenilenebilir enerji çevreye duyarlı ve temiz bir enerji olma noktasında olukça önemlidir. Ancak rüzgar ve güneş gibi ye-nilenebilir enerji sistemlerinin kuruldukla-rı bölgelerdeki ormanlık alanlar tahrip edilmeden bu sistemlerin aktif hale getiril-mesi gerekmektedir.
• Görsel, yazılı ve sosyal medya yoluyla yeni-lenebilir enerji hakkında daha fazla bilgi-lendirme yapılmalı ve bu konudaki farkın-dalık artırılmalıdır. Yenilenebilir enerji ile ilgili bilinçlendirme çalışmalarına hız veril-melidir. Sonuç olarak Türkiye coğrafi konumu ve je-olojik yapısından ötürü bütün yenilenebilir ener-ji kaynaklarını kullanma noktasında uygun bir bölgede yer almaktadır. Bu doğrultuda hükümet tarafından bu potansiyelden faydalanmak adı-na gerekli tedbirler alınmaktadır. Diğer taraftan yenilenebilir enerji alanındaki teknolojik ilerle-melerin bir an önce ele alınması ve buna uygun adımlar atılması gerekliliği yadsınamaz bir ger-çektir. Ayrıca yenilenebilir kaynaklardan enerji üretiminin önünde birtakım finansal kısıtlamalar mevcuttur. Bu sorunların üstesinden gelebilmek adına hükümet sabit fiyat garantisi, yatırım teş-vikleri, önemli uluslararası kuruluşlardan destek, yenilenebilir enerji projelerine finansal teşvikler, danışmanlık destekleri ve vergi muafiyetleri gibi birtakım önlem ve politikalar geliştirmektedir. İlerleyen dönemlerde Türkiye’nin yenilene-bilir enerji alanındaki temel politikaları şu şekil-de özetlenebilir:
• Yenilenebilir enerji üretim ve tüketimini teşvik edici önlemler alınarak fosil yakıt kullanımına olan bağımlılığı ve bu duru-mun getirdiği riskleri azaltmak• Kullanılan mevcut yenilenebilir enerji kay-naklarının kapasitelerini artırmak ve yenile-nebilir enerji kaynak alanlarını genişletmek• Artan elektrik talebine paralel olarak elek-trik üretiminde kullanılan yenilenebilir enerji payını en az yüzde 30 seviyelerine çıkarmak
• Tarım sektöründeki potansiyellerden daha fazla yararlanmak adına biyoyakıt kullanı-mını artırmakTürkiye gibi tükettiği enerjinin büyük bir kısmını dışarıdan temin eden bir ülke için ener-ji kaynaklarını çeşitlendirmek ve yenilenebilir enerji üretimini teşvik edip artırmak bir zorun-luluk halini almaktadır. Bu sayede 2023 yılına kadar istikrarlı bir enerji politikasıyla koyulan hedefler yakalanıp geliştirilebilecektir.
***
Özet;
Yenilenebilir enerji, ülkelerin enerji ihtiyaçlarını yerli kaynaklarla karşılaya-rak dışa bağımlılıklarının azaltılması, kaynakları çeşitlendirerek sürdürüle-bilir enerji kullanımının sağlanması ve enerji tüketimi neticesinde çevreye verilen zararların en aza indirilmesi açılarından son derece önemli bir yere sahiptir.
Bugün dünya genelinde tüketilen enerjinin yaklaşık yüzde 20’si yenilenebilir kay-naklardan elde edilmektedir. Mevcut durumda fosil yakıtlara olan bağımlılık yüksek düzeyde olmasına rağmen yıllar itibarıyla yenilenebilir enerjinin kullanım oranları giderek artmaktadır.
Türkiye bulunduğu coğrafi konumu ve jeopolitik yapısı nedeniyle bütün yenilenebi-lir enerji kaynaklarından faydalanma imkanına sahiptir. Özellikle hidrolik, jeotermal, rüzgar ve güneş enerjisi potansiyelleri bakımından AB ülkeleri ile karşılaştırıldığında, Türkiye’nin son derece elverişli bir konuma sahip olduğu görülmektedir. Ancak bu kaynaklardan yararlanma oranı düşük seviyelerdedir. Bu durumun önünde birtakım ekonomik ve hukuki kısıtlar olsa da gelişmeler memnuniyet vericidir.
Türkiye’nin ge-lecek planlamaları ve özellikle 2023 hedefleri kapsamında yenilenebilir enerji konu-suna ayrı bir önem vermesi bunu kanıtlar niteliktedir. Bu doğrultuda atılan adımlar neticesinde Türkiye mevcut yenilenebilir enerji potansiyelini değerlendirmeye ön-celik vermektedir.
Uzun vadede Türkiye’nin enerjide dışa bağımlılığı ve enerji faturasını önemli ölçü-de azaltacak olan yenilenebilir enerji, milli gelirden istihdama, yatırım alanlarından çevresel faktörlere, enerji arz güvenliğinden kaynak çeşitlendirmesine kadar birçok alanda da son derece önemli faydalar sağlayacaktır.
Bu sayede Türkiye enerji ticare-tinde merkez ülke olmanın yanında enerjide kendi kendine yetebilen bir ülke konu-muna gelebilecektir.
ERDAL TANAS KARAGÖL, İSMAİL KAVAZ
0 comments:
Yorum Gönder