Modernizm Kızının Sosyolojik Yazgısı

Modernizm Kızının Sosyolojik Yazgısı

Son zamanlar birtakım çevrelerce sık rastlanan bir konuya şahit olmuşsunuzdur:

Modern kız olmanın kuralları. Sanırım “modern kız” diyerek kendini geliştirmiş, entelektüel ve biraz da kabuğunu kırmış kızı kastediyorlar.

Malum, tarih boyunca İslam dışındaki toplumlarda kadının yeri hep itilmişlik, yok sayılmışlık olmuştu. Hal böyle olunca kadın, toplumun devinen boyutunun dışında kaldı ve kendini geliştiremedi.

Yakın Çağ’ın başlarında ise her şeyde olduğu gibi, toplumun kadın unsurunda da değişimler, farklılaşmalar yaşandı. Kadın kendini ıspatlamak vehmine kapıldı ve çeşitli kaynaklardan var oluş kimliğine bir takım eklemlemeler yaptı. Bu eklemelerin ne kadar müspet olduğu konusu ise tartışılır.

İşte bu, son birkaç asırda kendini ıspatlama kaygısı içine girerek ama yerli ama yersiz çabalar gösteren kadın unsuruna, bugün “modern kadın” diyoruz.

Bu modern kadının tercih platformunda gezinen versiyonuna ise “modern kız” deniyor ki o, annesinden gördüğü izin verici tutum ve akranlarından aldığı cesaretle “aman!” denilecek teşebbüslerde bulunuyor, “yerinde”liği sorgulanacak edimler gerçekleştiriyor. Ve hattı zatında yukarıda bahsi geçen tercih platformunun beğenilen bir öğesi olmak için sonsuz çaba harcıyor.

Geleneksel kız ise, modern kız kavramına taban tabana zıt kanımca. O da tercih platformunda hali hazırda bir yer tutuyor ama modern kızdan belirgin farklar ihtiva ederek…

Sözgelimi o, geçerliliği kanıtlanmamış edimlere “atlama”yı ar sayıyor ve herhangi bir teşebbüste bulunmadan ince eleyip sık dokuyor. Bu karar verme sürecindeyse modern kızın annesi ne kadar izin verici tutum içindeyse geleneksel kızın annesi bir o kadar koruyucu, otoriter ve karşı çıkan bir tavır takınır.

Kanımca sonuna kadar haklı da…

Konunun şahsım bakan yönüne gelirsek; bendeniz, müellifiniz biraz daha rahat bir ortamda yetiştim. Üzülerek söylüyorum ki, gereğinden fazla demokratik bir anneye, fazla irdelemeyen bir babaya sahiptim.

“Yahu!..” diyordum. “Eve akşamın ilerleyen saatlerinde gelmeme rağmen neden tepki gösterilmedi bana?!”

Ebeveynimin bana mükemmel tutarlı bir kimlik kazandırdığına inanıyorum ama söz konusu demokratik tutum geliştirmek olunca maalesef ki bu böyle idi. Ben, “rahat bırakılan” bir kızdım.

Bununla birlikte değerlerime, memleketime müthiş bir bağlılığım vardı. Kültürün içinden kemikleşerek gelen olgulara genelde itaat ettim. 

Hem de bunu “büyüklerin bana yavan yavan bakacak” diye değil, sırf hoşuma gittiği için, kendimi kültürüme ait hissettiğim için yaptım.

Üniversite yıllarındaysa, bendeki geleneklere bağlılık güdüsü, artık son haddine ulaşmıştı. Bunu metropol bir kentte okumama bağlıyorum. Hâsılı kelam böyleydi işte: Ben gelenekseldim.

Modern Anneler, Geniş Babalar

Modern kız/geleneksel kız kıyasına geri dönecek olursak, bu mesele, iç içe girmiş, ayırt etmesi zor ve çok zaman insanı yanıltan bir meseledir. Yani modern gibi görünen bir kızın arında güçlü geleneksel bir kimlik yatabiliyorken; geleneksel sanılan kızın yaşantısına bakıldığında aslında ne kadar çok modernleşme çabası içinde olduğu gerçeğine varılabilir.

Bu, biraz da şahsımın “modernizm”e yüklediği anlamla ilgili. Ama her ne olursa, benim kanaatim bu yönde ve iddiamı ıspatlama kaygısı gütmemekteyim. Bilirsiniz, bazılarımız modernizmi, toplumların mizacını çürüten vahşi bir canavara benzetiyor. İşte, ben de onlardanım.

Ezcümle, modern kız aslında geleneksel formların içinde yetişmesine rağmen, “aman be, yeter çektiğim” annesinin “annem bu konuda beni sonuna kadar destekliyoo” kızı olabilir.

Modern kız, “kızım gezsin, görsün” babasının “babam bana zaten hep çok güvenir ki” kızı olabilir.

Modern kız, alelade bir kasabanın kendi halinde bir ailesinin bağrında yetişmiş olabilir.

Modern kız, biraz büyüyüp “kendilik”liğinin farkına varınca, içinde yaşadığı kasabada tozu dumana kattırabilecek bir potansiyele sahip olabilir.

Bir Çeşit Sentez Diyebiliriz

Bu yargıların çoğuna bizatihi şahit olduğum örnekler üzerinden vardır. Bununla birlikte bahsi geçen “modern kız”ı tek bir kişiye indirgemek doğru olmaz. Yani farklı “modern kız”ların sivrilen bazı noktalarının bir çeşit sentezidir yazıda tanıttığım modern kız figürü.

Ve inanın, bunları gördükçe modernizme defalarca lanet ettiğimi hatırlıyorum.

Ama dediğim gibi, benim açımdan modern olmak, içinde büyüdüğü değerler sistemini hiçe sayıp, yakın geçmişinde gördüğü asılsız metalara tutunmak anlamına geliyor.

Başka biri için bu kelime(modernizm) böyle bir anlam ifade etmiyor olabilir; saygı duyarız.

***

Son zamanlarda sık karşıma çıkan ve toplumun önemli damarlarına nüfuz eden bir buhranı sizlerle de paylaşmak istedim. Ancak içinde bulunduğum zor zamanların da bir etkisi olarak biraz ağır bir yazı kaleme almış olabilirim. Bunun için, farkında olmadan fevri çıkışlarım olduysa diye, sizlerden özür diliyorum…

Son olarak, unutmayın ki, sosyoloji, farkındalık kadar müdahale de gerektirir ki, bir anlamı olsun. E biz de kendimizi sosyolojiye ait görüyorsak, bir şeyleri değiştirip güzelleştirme çabası içinde olmalıyız değil mi?

Bir başka yazıda görüşmek dileğiyle, hürmetlerimi sunarım.

Rukiye Eğlence / 09.03.2016