Bilgisayar Ağları/Networks

Bilgisayarların birbirleriyle haberleşmeleri, birbirlerine veri aktarmaları için genellikle bir kablo kullanılarak aralarında kurulan bağlantıyla oluşturulan bütün, ağ olarak isimlendirilir. Bir ağdaki veri iletim kapasitesini genellikle bilgisayarları bağlamak için kullanılan araç belirler. Bu araçlardan günümüzde en çok kullanılanlarına koaksiyel kablo, telefon telleri, fiber optik kablolar, makro dalgalar örnek verilebilir. Bu araçlardan hepsi değişen veri iletim kapasite ve hızlarına sahiptir. Fiber optik kablolar ise günümüzde en hızlı iletim sağlayan bağlantı aracıdır.

 

Ağlar büyüklüklerine göre temelde LAN ve WAN olmak üzere ikiye ayrılırlar. Bir bina içindeki bilgisayarların bağlanmasıyla veya mesela bir üniversite kampüsündeki yan yana yer alan binalardaki bilgisayarların bağlanmasıyla oluşturulan ağlar yerel bölge ağları (LAN= Local Area Networks) olarak isimlendirilir. Coğrafi olarak birbirinden uzak bilgisayarların bağlanması ile oluşturulan ağlar ise geniş alan ağları (WAN= Wide Area Networks) olarak adlandırılır.

 

Yerel ağların en büyük faydası yazılım ve donanım kaynaklarını ağ kullanıcıları tarafından ortak kullanılmasına izin vermesidir. Bu kaynaklara yazıcılar, sabit diskler, CD sürücüler, kelime işlemci, tablolama, veri tabanı programları örnek verilebilir. Yerel bir ağ ortamı oluşturulduğu zaman bir bilgisayara bağlı olan yazıcı o ağ üzerindeki bütün bilgisayarlar tarafından kullanılabilir hale gelmektedir. Böylece bütün kullanıcılar o yazıcıdan çıktı alabilirler. Bu yapılar ekonomik olarak oldukça avantajlıdır. Mesela bir şirket böyle bir ağ yapısı kurduğu zaman bütün çalışanlar için ayrı ayrı yazıcı almaktan kurtularak hem basım kalitesi hem de basım hızı daha iyi olan bir yazıcıyı herkesin ortak kullanımına sunar. Benzer şekilde yazılımlar içinde gereksiz masraftan kaçınılabilir. Mesela bir kelime işlemci programı herkes için ayrı ayrı satın almak yerine bir kopya satın alınıp ağ lisansı ile kullanılırsa yine çok daha ucuza gelecektir. Yine benzer şekilde donanım ve yazılımın bakımı ve yenilenmesi daha kolay ve ucuz olacaktır. Ayrıca ağ ortamında dosyaların tek bir kopyasını tutmak yeterli olmaktadır. Böylece herkes değişiklikleri bu dosya üzerinde yapacağı için tekrar tekrar kopyalama zahmetinden ve tutarsızlıklardan kurtulunur. Kopya sayısının azalması ile yine yedekleme ve güvenlik işlemleri de zahmetsiz bir şekilde gerçekleştirilir ve itina ile yapılması sağlanır.

Ağ (Network) Türleri

 LAN (Local Area Network): Yerel ağ sistemidir. Bir kurum veya kuruluşta, bir oda içerisinde; bir veya birkaç bina arasında Ethernet kartları, kablo ve sonlayıcı veya Hub ile oluşturulan ağ sistemidir.

 

 MAN (Metropolitan /Middle Area Network): Orta ölçekli ağ sistemidir. Bir kampüs içerisinde veya şehir içerisinde yönlendirme, güçlendirme ve doğrulama işlemleri için yardımcı ağ aygıtlarına gereksinim duyar; bünyesinde birden çok LAN sistemi barındıran ve birbirine bağlayan ağ sistemidir. Bunlara en güzel örnek, İntranet sistemidir.

 

 WAN (Wide Area Network): Geniş kapsamlı ağ sistemidir. Birden fazla MAN sistemini birbirine bağlayan veya doğrudan dışarıdan modemler yardımıyla bağlanılarak, ağa bağlanılabilen sistemlerdir. Bu sisteme en güzel örneği İnternet teşkil eder.

 

Ağ Sisteminin Bileşenleri

 Bilgisayar: Bir ağ sistemi en az bir SERVER (Sunucu) ve buna bağlı olarak CLIENT (İstemci) lerden oluşur.

Bağlantı ve İletişim Elemanları

 Ethernet Kartı: Yerel ağların oluşturulmasında veri alışverişini yöneten ve gerçekleştiren donanımdır. Teknolojileri 100 Megabit veri transferi yapabilecek kapasiteye kadar çıkmıştır. PCI veya ISA yuvalara takılan bu kartların kablo bağlantıları BNC ya da RJ45 konnektörleri ile yapılabilmekte; yani iki tip kablo ile kullanılabilmektedirler.

 Kablolar: Yaygın olarak TwsistedPair (UTP) ya da Koaksiyel (BNC) kablo kullanılmaktadır.

 Hub: TwsistedPair kablo ve RJ45 konnektörlerle oluşturulan ağ sistemlerinde, ağın temel dağıtım elemanlarıdır.

 Switch: Hub gibi dağıtım elemanı olup, veri anahtarlama ve iletinin güçlendirilmesini sağlar.

 Gateway (Geçit): Haberleşme kontrolünü üstlenen ağ geçididir. Ağa giren ve çıkan tüm veriler bu aygıttan geçerler.

 Repeaters (Tekrarlayıcılar): Bir repeater kablodaki sinyali yükseltir ve erişim mesafesini uzatır. Data transferi için ek bir yazılıma ihtiyaç duymaz. Hiç beklemeye gerek kalmadan, giriş sinyalini yükseltilmiş olarak çıkışa verir.

 Modem: Uzak ağ sistemlerine erişimi çevirmeli ağ, erişimini sağlayan aygıttır. Modem temel olarak Analog veriyi Digital’e, Digital veriyi Analog’a çevirerek, telefon hatları ile iletilmesini sağlar.

Modemler bilgisayara bağlanma biçimi olarak iki türlüdür.

 Harici Modemler(External) : Bilgisayara COM portlarını kullanarak takılan bu tip modemler, genişleme yuvası problemi yaşanan kasalar için idealdir. Baskı devrelerde yaşanabilen eleman yetiştirme problemleri bunlarda daha az olduğundan, hata doğrulama ve parazit engelleme gibi özellikleri barındırabilmekte; bu özellikleriyle de hat kopmaları bu modemlerde daha az yaşanmaktadır.

 Dahili (Internal) Modemler: Doğrudan ana kart üzerine ISA ve PCI slotlara takılan bu modemler, yazılımla veri yolu üzerine açılan COM3 veya COM4 iletişim kanalını kullanarak haberleşirler. Modülasyon işlemlerinin bir kısmını üzerlerindeki chipler yerine aygıt sürücüsü yazılımlarıyla yapan modeller daha ucuzdur.

 

***

Intranet / Extranet

Bir intranet herhangi bir kurum yada topluluğa ait bilgisayarları alğar ve dışarıdan bu ağa erişimi sınırlandırır. Bu ağ birçok YBA’nın birleşiminden oluşabilir. Ayrıca bir GBA’nın kiralık hatlarını da kullanabilirler. Yani temel olarak intranet, internete çıkış sağlayan bir yada daha fazla geçişkapısı bilgisayara giden bağlantılar içerir. Intranetin ana kullanım amacı,  kurumsal bilgi ve kaynakların çalışanlar tarafından kullanılmasını sağlamaktır. Ayrıca intranet gruplar arası çalışmayı ve sayısal ortamda konferansları da sağlar.

Extranet, kurumsal bilginin bir bölümünü paylaşmak yada ortaklar, müşteriler, perakendeciler gibi kurumlarla güvenli bir şekilde bağ kurmak için internet protokollerini ve kamusal iletişim ağlarını kullanan bir özel ağdır. Extraent, şirket dışındaki kullanıcıların kullanımına açılmış bir intranet olarak görülebilir.

 

Internet

Internet, bir takım özel protokoller kullanarak çalışan, uluslararası, ağların ağıdır. Internet, 1990’ların ortasında, WWW (World Wide Web)’nin ortaya çıkması ile adeta kamu alanında patladı. Bilgisayarlar üzerindeki belgeler, HTML olarak tanımlanan ve yazımı kolay bir yazılım dilinde tanımlandılar. Bu dil, yazıları, resimleri, hareketli resimleri, sesleri ve diğer belgelere bağlatılar içerebilmektedir. 

Kullanıcılar bu sayfalarda dünya çapında erişebilmektedir. Bunun için sadece fare tıklamaları yada arama motorları yeterli olmaktadır. WWW, ve onun popüler arayüzleri Netscape Navigator ve Microsoft Explorer sayesinde, uzaklık kavramını yıktı, çoklu-ortamı internet paylaşımına dahil etti, kullanıcılara bilgi arama olanağı tanıdı ve belkide en önemlisi, her kullanıcıyı aynı zamanda bir yayımcı yaptı. WWW, bilgisayrları birleştirir ve her bilgisayarı bir kişisel iletişim aracına çevirir. Intenetin toplum üzerindeki etkisini anlamak zordur.

Çoğu toplum bilimci, internetin, yazılı, görsel ve sesli basının toplamından daha büyük etkisi olduğunu belirtiyor. Şu anda üçüncü dalga bilgi devriminin ortasındayız. Bağlanabilirliğin değeri maliyetinin çok üstünde ve internet üzerindeki bilgi ve erişilebilinen insansayısı arttıkça da bu değer artmakta. Bunun sonucu olarak da internete bağlanan insan sayısı inanılmaz derecede büyük bir hızla artmakta. Internetin kullandığı teknoloji, mükemmel olmasına karşın hala ilkeldir. Milyonlarca bilgisayarı birbirine bağlamasına karşın, veri kaybı ve gecikmeler için hiçbir garantisi yoktur. Bu ağ güvenilir değil ve hiçbir güvenlik sunmuyor. 

Fakat bütün bu basit tümden gelimler anlamsız. İlk telefon bağlantısı ve ilk televizyon yayını da son derece düşük kalitedeydi. Tüm bu us yürütmelerin sonucu olarak internet hala bir evrimin ortasında. Internet, 1969’daki küçük bir deneyden dünya çapında birbirine bağlı milyonlarca bilgisayara dönüştü. Internetin en büyüleyici özelliklerinden biri de kendi kendini düzenleyen yapısıdır. Kimse ne kadar veri paketinin şu an yolda olduğunu bilmiyor. Paketler kendi yollarını ve doğrultularını belirliyorlar. Bunun yanında eğer bir yol aniden yok olursa, birbaşka yola paket kendiliğinden geçiyor.

 

Bilgisayar Ağlarının Yararları

Genel Terimler

o       Çoklu Kullanıcı Lisansı: Yasal olarak belli bir sayıdaki kullanıcının aynı yazılım kopyasını kullanmasına izin verir.

o       Paylaşılmış Sürücü: Bir veya birden çok kullanıcının kullanımına açılmış sabit disk.

Ağ İle Yapılandırılmış Kurumun Yararları

Ağlar,

o       Sık kullanıla dosyaların paylaşılmış bir sürücüde daha kolay erişim için saklanmasını

o       Elektronik olarak form ileitmini sağlaması sayesinde baskı maliyetini ve kağıt israfını önleyerek

o       Sabit disk, yazıcı, tarayıcı gibi kaynakların ortak kullanımını sağlayarak

o       Çoklu kullanıcı lisansının kullanımına olanak tanıyarak

o       Dahili elektronik posta yolu ile veri, mesaj ve dosya paylaşımını sağlayarak

o       Paylaşımış ve tek yerdeki dizin ve dosya sistemi ile veri yedeklemeyi daha kolay hale getirerek

o       Tüm kurumu tek bit hat üzerinden internete bağlayarak

kurumun verimliliğini arttırırlar. Bulara ek maddeler de getirilebilinir.

 

Ağlar Konusunda Dikkat Edilmesi Gereken Şeyler

o       Uygun dosya ve dizin adlandırılması

o       Kazara dosya veya dizin silinmesi

o       Kazara dosya uzantılarının değiştirilmesi

 

Temel Ağ Bileşenleri(Devam)

Kablolar: Elektrik sinyallerini bir bilgisayardan diğerine taşırlar.

Bağlayıcılar: Kabloları ağ arayüz kartlarına bağlarlar.

Hublar: Bilgisayarları birbirine bağlarlar ve mesajların uygun alıcılara iletilmesine yardım ederler.

Bireysel Bilgisayarlar: Kullanıcıların bilgiyi almalarını ve düzenlemelerini sağlarlar.

İletişim Protokolü: Bilgisayarlarca kabul edilmiş temel kurallar bütünü. Bu sayede ağa dahil olan bilgisayarlar bilgi iletiminde bulunabilirler. Bazıları: AppleTalk, Ethernet, NetBEUI ve TCP/IP

Ağ Arayüz Kartları: Bilgisayarların mesaj ve veri paketi gönderip almalarını sağlamak için her bilgisayara takılırlar. Kablolar buraya takılır.

Ağ Yazılımı: Ağı yönetmek için kullanılan her türlü yazılım.

Sunucu: Temel bilgi deposu. Tüm bilgisayarlar temelde bu bilgisayara bağlanırlar.

 

 

- - 

PS. Şöyle de güzel bir kılavuz var bBilgisayar Ağları hakkında;

Networks Murat KARA →

___

Kaynaklar;

muratkara.com

bilgisayarbilim.com

yunus.hacettepe.edu.tr